Saturday, July 9, 2016

આહ ગરમી! ઓહ ગરમી!

મુંબઈ સમાચાર,૨૬/૦૫/૨૦૧૬ ગુરુવાર, "મરક મરક" લાડકી section..
- દેસાઈ શિલ્પા 



ગ્રીષ્મ અને ગરમાળો સરખાં જ પુરબહારમાં ખીલ્યાં છે. મોર ને કોયલ ક્યાંય વર્તાતા નથી.અરે એટલે સુધી કે લોકો પ્રેમિકાને બદલે પાપડને પ્રેમપત્રો લખવા માંડ્યા છે.સોશિયલ મિડીયા પર તો ૫૦ ડિગ્રી તાપમાનના સ્ક્રીન શોટ્સ જોઈને એમ જ લાગે કે લોકો આ પરિસ્થિતિને  ય ઉત્સવ તરીકે જ ઉજવે  છે.ઠેરઠેર તાપમાનની જ ગરમાગરમ ચર્ચા થતી જોવા મળે છે.છાપાંઓ ય રોજ એકના એક "ત્રાહિમામ.. અગનગોળા..આગ..લુ.. હીટસ્ટ્રોક કે હીટવેવ જેવા ંશબ્દોનો ઉપયોગ કરીને તાપમાનની માહિતી આપવામાં યથાશક્તિ ફાળો નોંધાવી રહ્યાં છે એવા આગઝરતાં વાતાવરણમાં અમારું વિચારચક્ર એકધાર્યું ફરતું જ રહે છે એ અમારા માટે ગૌરવની વાત છે .વોટ્સઅપ પર ઢગલેમોંઢે આવતાં સંદેશાઓ વાંચીને અમને જ્ઞાન પ્રાપ્ત થયું કે જેમ વરસાદ કવિઓની સર્જનાત્મક્તા  ટોચ પર લાવી મુકે છે એમ જ ગરમી પણ સર્જકોની સર્જનાત્મક્તા પર હકારાત્મક અસર કરે જ છે . બાકી પ્રેમપત્રોનું લક્ષ્ય પ્રેમિકાને બદલે પાપડ થઈ શકે ?" પ્રિય પાપડ, આજે સમજાયું કે શેકાઈએ તો કેવી અનુભૂતિ થાય! " આ અમર વનલાઈન પ્રેમપત્ર જો આટલી ગરમી ન પડી હોત તો મળી શક્યું હોત ભલા?જીવનમાં એક પણ વૃક્ષ ન રોપ્યું હોય એવા એવા લોકો ય વૃક્ષ વાવો વરસાદ લાવો અભિયાનમાં હૈસો હૈસો કરતાં જોડાઈ ગયા એ આ કાળઝાળ ગરમીની સિધ્ધિ નહીં તો બીજું શું વળી?  સોસાયટીમાં સભ્યોની એક બેઠક થઈ એમાં ય ગરમીનો પારો જ મેદાન મારી ગયો. દરેક જણ પોતાની સમજ પ્રમાણે  ગરમીથી બચવાના ઉપાય સુચવી રહ્યાં હતાં.ચીનુકાકાએ સદરાની બાંયથી પરસેવો લૂછતા લૂછતા વિકાસ કરવામાં પર્યાવરણની શું હાલત થઈ એ વિશે કહેવામાં ખુબ સમય લીધો એવું એમને ઉંમરની મર્યાદાને લીધે કોઈ કહી શકે એમ નહતું . આ પરિસ્થિતિનો એમણે ભરપુર ફાયદો ઉઠાવતાં મોબાઈલમાં આવેલાં એ બધાં જ સંદેશાઓ આરોહ અવરોહ સહિત વાચિકમ્ આરંભ્યું . અમારા સદ્નસીબે અમારો મોબાઈલ રણક્યો અને અમે એક્સક્યુઝ મી કહીને  રુમમાંથી  બહાર આવ્યાં. ફોન  કોઈ "પશુ પક્ષી બચાવો" સંસ્થામાંથી હતો. સંસ્થા તરફથી પક્ષીઓ માટે પૂંઠામાંથી બનાવેલાં માળા અને પાણી માટે માટીનાં બાઊલના વિતરણની માહિતી આપ્યાં પછી એમણે  આ માહિતી બને એટલી વધુ લોકો સુધી પહોંચાડવાની વિનંતી કરી. અમે મુંગા જીવોની સેવા માટે આ કાર્ય કરવા બદલ સંસ્થાને અભિનંદન અને ઘટતું કરી છૂટવાની ખાત્રી આપીને ફોન કટ કર્યો.અને કાયમની માફક અમારા વિચારચક્રમાં પ્રાણ ફૂંકાયો. પાકું ફળ સમજીને બાલ હનુમાનજીએ  સુરજને પકડવા દોટ મુકેલી એવું કંઈક નાનપણમાં વાંચ્યાનું યાદ આવ્યું. વળી વિચાર આવ્યો કે ત્યારે ય આટલી બધી ડિગ્રી ગરમી હશે? એ વખતે તો એસી કે કુલર કે પંખા ય નહતા તો લોકો કેવી રીતે રહેતા હશે?એવો બધો તો ક્યાંય ઉલ્લેખ અમે વાંચ્યો નથી .ને ડિગ્રીની વાત નીકળી છે તો ભેગાભેગી અમને કહી જ દેવા દો કે એક એક ડિગ્રી માટે જ્યાં મહાભારતવાળી થતી હોય ત્યાં એકસાથે ૮-૧૦ ડિગ્રી વધી જાય તો પરમાણુ યુધ્ધવાળી પરિસ્થિતિ  જ કહેવાય કે નહીં? ફેસબુકમાં એક ઉત્સાહીએ પોસ્ટ મુકેલી કે "અત્યારે તો ટાઢિયો તાવ આવે તો મજા પડે  .. આપડે 50 ડિગ્રી માં 2 ગોદડા ઓઢીને હેય  .. સુતા હોઈએ ને ખબર કાઢવા આવે એને મોઢું બહાર કાઢીને કહીએ કે બહુ ઠંડી વાય છે યાર   .. ને પછી એનું મોઢું જોઇને જે જલસો પડે  .. નઈ??" કેટલી ક્રુર ક્રીએટિવિટી ! કદાચ ગ્રીષ્મ  કાવ્યોનો ય ફાલ ઉતરવા માંડે તો નવાઈ નહી. આવા વિચારોમાં ને  વિચારોમાં અમે ક્યારે પુસ્તકાલયમાં પહોંચી ગયા તેની ય સરત ન રહી. નજરોને  હેતુવિહીન એક રેક પરથી બીજી રેક પર ફેરવવામાં અમને ગઈ સદીના મહાન ભવિષ્યવેત્તા નોસ્ત્રાદેમ કે નોસ્ટ્રાડેમસની આગાહીોનું પુસ્તક હાથ લાગ્યું. એમાં લગભગ બધી  આગાહીઓનો અર્થવિસ્તાર આપેલો હતો પણ અમુક આગાહીઓ વણઉકેલી જ રહી જવા પામી હતી. આ વણઉકેલેલી આગાહીઓ અમે અમારી સમજ પ્રમાણે ઉકેલી.મોટાંભાગની આગાહી હવામાનની બદલાતી તાસીર અંગેની અને તે પણ માત્ર ઉનાળા માટેની  જ હતી. અહીં આપેલી  બધી આગાહીઓ  ભારત પુરતી સિમિત છે.
૧. ભારતમાં મોર અમેરિકન સમય મુજબ ત્યાંની સવાર અેટલે કે ભારતીય સમય પ્રમાણે રાત્રે કળા કરશે
૨. બરફગોળાની લારીઓ પર "બરફનું પાણી થઈ જતું હોવાથી દરેક ગ્રાહકે બરફ જાતે લાવવો. અહીં માત્ર શરબત જબરફ પર નાંખી અપાશે." એવાં પાટિયાં ઝુલતા દેખાશે.
૩. આપણું રાષ્ટ્રીય પીણું ચા હોવા છતાં કોઈ  એનો ભાવ નહીં પુછે.
૪.સ્વીમીંગ પુલમાં  shallow માં જ વધુમાં વધુ  પાંચ મિનિટ ચાલી શકાશે. તરવા પર પ્રતિબંધ મુકાશે.
૫. બપોરના સમયે માત્ર ડુંગળી જ વેચી શકાશે. બાકી બધાં લારી ગલ્લાં જડબેસલાખ રાજકોટવાળી એટલે કે બપોરે બાર થી ચાર સ્વયંભુ બંધ પાળશે.
૬. કેરીનું સમગ્ર ઉત્પાદન બાફલા બિઝનેસમાં વપરાઈ જવાથી વલસાડી આફૂસ કે તાલાલાની કેસર કેરી જેવી કેરી પણ વિદેશથી આયાત કરવી પડશે.
૭. કવિઓ/લેખકો  જેમ વરસાદને લાડ લડાવે છે એમ ગ્રીષ્મ પર પણ છૂટું છવાયું લખવાને બદલે ગ્રીષ્મ કાવ્યો/લેખો/નિબંધ સંગ્રહ બહાર પાડશે.
  આટલી આગાહીઓ ઉકેલ્યાં પછી અમને લાગ્યું કે અમે ય આ તદ્ન નવી આગાહીઓની પુસ્તિકા બહાર પાડીએ તો કેવું? આવતાં ઉનાળાની રાહ જોવી એનાં કરતાં શુભસ્ય શીઘ્રમ !  

ખોંખારો: વૃક્ષ ન વાવવા એ ગુનો હોય એમ ધમકી સ્વરુપનાં કેટલાંક સંદેશાઓ વાંચતા તો એમ જ લાગે છે કે આવતી સિઝનથી જો જનતા માને તો ગરમી તો દૂર સુરજના કિરણો ય આપણા સુધી નહીં પહોંચે.

 

અખતરામાં ખતરો ..

મુંબઈસમાચાર ૧૬/૦૬/૧૬ ,ગુરુવાર "મરક મરક" લાડકી વિભાગ , 



પિત્ઝા -પાસ્તા -બર્ગર ને સેન્ડવીચનાં આ ફાસ્ટફૂડ યુગમાં રસોઈ કરવાની કળા જરા કોરાણે મુકાતી ચાલી  છે જાણે! ગોળ ચોરસ લંબગોળ એવી બીબાંઢાળ વાનગીઓ ખાઈને જુવાન થતી જેન નેક્સ્ટ( Gen next )હવે પરણે એ પહેલાં સાસરાનાં રસોડે જઈને લોટના કે મસાલાના  ડબ્બા ક્યાં મુકાય છે એ જોવાને બદલે માઈક્રોવેવ અવન કે ટોસ્ટરની જગ્યા જોવા લાગી છે એવા આ ચટાકેદર સમયમાં "રસોડાંની રાણી" શોધે જડે ખરી ? ચીઝ ને પનીરના આધિપત્યવાળા માહૌલમાં ભરેલાં રીંગણ કે રસાવાળા બટાકા કોઈ પ્રસંગ સિવાય પણ પોતાનાં ઘરે ખાવા મળતાં હોય એવાં લોકો ખરેખર  ભાગ્યશાળી  કહેવાય . અનાવિલ કુટુંબોમાં તો છોકરી જોવા જાય ત્યારે છોકરી પાસે પાપડ શેકાવાતો.ને એ પરથી એની રસોઈકળા વિશે અંદાજ બાંધીને છોકરો પરણાવવો કે નહીં એ નક્કી થતું . હવે સમય બદલાવાની સાથે સમાજ પણ બદલાયો છે . આમ જોવા જાવ તો રસોઈ કે રસોડંુ સ્ત્રીઓના ક્ષેત્ર તરીકે પંકાયેલા છે પણ ભારતમાં અત્યારે નંબર વન રસોઈયો હોય તો એ સંજીવ કપુર છે . સ્વ. તરલા દલાલે રસોઈને લગતાં અનેક પુસ્તકો બહાર પાડીને કેટલીય માતાઓ અને કોડભરી કન્યાઓનાં છાનાં આશીર્વાદ મેળવ્યાં હશે. માસ્ટર શેફ નામનાં રસોઈને લગતા વિદેશી ટીવી રિયાલીટી શોથી પ્રેરાઈને હવે અહીં પણ આવા શો થાય છે જેમાં બહેનો કરતાં ભાઈઓની સંખ્યા વધતી જતી દેખાય છે.મીન્સ પુરુષો સ્ત્રી સમોવડાં થવાના ધીમાં પણ મક્કમ પ્રયત્નો કરી રહ્યાં છે .
વિચારોનાં આવાં ગૂંચળાં ઉકેલતા ઉકેલતા અમે સોસાયટીના કોમન પ્લોટમાં આસપાસની દુનિયાથી બેખબર ટહેલી રહ્યા હતા. રોજ બપોરે ટીવી પર લગભગ બધી ચેનલ પર જુદાં જુદાં નામે રસોઈ શો આવે છે એ યાદ  આવતા અમે જરાક મરકી રહ્યા. એવામાં સામેથી રોનક સાયકલ પર આવતો દેખાયો.  આ એની ગર્લફ્રેન્ડને ઈમ્પ્રેસ કરવા જ સાયકલ ચલાવતો
લાગે છે બાકી મારો બેટો એમ તો કોઈનું સાંભળે એવો છે નહીં..
"શું ભટ્ટજી.. કેમ એકલા એકલા હસો છો? એકલું કોણ હસે ખબર છે ને? એ સોરી સોરી." કહીને રોનક એકદમ મોટ્ટેથી હસ્યો. મનમાં તો એવી દાઝ ચડી ને રોન્કા પર.. પરાણે હસતું મોં રાખીને અમે કહચું : કંઈક યાદ આવ્યું એટલે.તું કહે.કેમનું છે? ઓલ ગુડ?
"હા. પણ એક કામ છે . તમને કહેવામાં વાંધો નહીં"
"ઓહ્હો.. બોલ.. "
"સ્વીટીને રસોઈ શીખવી છે. બેઝિક તો એને આવડે છે પણ એ સિવાય ..તમને એ ઓળખે છે ને અમારે ત્યાં કેવું ભાવે છે એ આપણાં ફેમિલીના વાટકીવહેવારને લીધે તમને ખબર છે. તમે થોડું ગાઈડન્સ આપો તો જરા ઈઝી પડે ,યુ નો.." "અમને  આ પ્રસ્તાવ સાંભળીને કરંટ લાગ્યો. તત્પુરતી તો હા એ હા કરીને અમે એને પંદર દિવસ પછી આવવા કહ્યંું. આભાર માનીને એણે મોબાઇલનાં ભુંગળા કાને લટકાવ્યાં ને સાયકલ મારી મુકી.અમે ય ઘરભણી પ્રયાણ કર્યું. આ રસોઈ શીખવવાવાળા પ્રસ્તાવે અમને અમારા રસોઈના અખતરાઓ યાદ કરાવી દીધાં. એ વખતે તો કંઈ આવું ટીવી પર કે ઓનલાઈન- ફોનલાઈન
હતુ નહીં એટલે ઘરમાં જે બને એમાંથી જ , ક્યારેક પાસપડોશમાંથી તો કોઈવાર છાપાંમાં આવે એ વાનગીની રેસિપીઓ અથવા તો કોઈ એકાદ જણ પાસે હોય રેસિપીબુક.. એના પરથી આવડે એટલે ભયો ભયો. .અમે મન મક્કમ કરીને રસોડામાં   પગ મુકેલો. એમ તો ગયા જ હોય બધા ય રસોડામાં પણ અમે રસોઈ અર્થે પહેલીવાર જતા હતા. પહેલીવાર રસોઈ કરીએ છીએ કંઈક ગળ્યું બનાવીએ એવી એષણાથી "કેક" પર પસંદગી ઉતારેલી. એક ઓળખીતા આંટી પાસેથી કેકની રીત લખી રાખેલી . કાગળિયામાં વાંચી વાંચીને અમે બધી સામગ્રી ભેગી કરી.રસોઈ જેવા  સાવ નવાં જ ક્ષેત્રમાં ખેડાણ કરતા હોવાથી અમને બીજાં બધાં કરતા બમણો સમય લાગ્યો .કદાચને કેક બરાબર ન બને તો બધું બગડે..એવું વિચારીને અમે અગમચેતી વાપરીને બધી સામગ્રી લખેલાં માપ કરતાં અરધી જ લીધેલી. ભગવાનનું નામ લઈને અમે કેક અવનમાં મુકી.બઝર વાગ્યું એટલે અમે કેક બહાર કાઢી ને ડાઈનીંગ ટેબલ પર મુકી. થોડીવાર રહીને અમે એમાં તવેથો ખોસી જોયો. અમારાં આઘાત વચ્ચે તવેથો વાંકો વળી ગયો. અમે સમજી જ ન શક્યાં કે બધું માપ બરાબર હતું તો આમ કેમ થયું ?એટલામાં એક બિલાડી આવી. અમારી હાજરી ગણકાર્યા વિના એણે ટેબલ પર રહેલી કેકમાં મોંઢું નાંખ્યું પણ કેક પણ જિદ્દી નીકળી. બિલાડીને જરા પણ મચક ન આપી. ઓઝપાયેલી બિલાડી એનાં સમાજમાં અમારી કેક વિષે કંઇ નહીં બોલે પણ ફરીથી એ અમારી કેક પર નજર નહીં બગાડે  એ નક્કી. ખાસ્સીવાર પછી અમને ટ્યુબલાઈટ થઈ કે સામગ્રી અરધા માપે કરી પણ એનો બેકિંગ સમય તો લખ્યા મુજબનો જ રાખેલો. હવે આવું ઓછું થાય છે અમારે પણ થાય છે ખરું.પણ રોનકને ના કેવી રીતે કહેવાય? થઈ પડશે વિચારીને અમે વિચારયાત્રા આગળ ધપાવી.
એક તો અમને આ રસોઈશાસ્ત્રમાં ત્રણ શબ્દો કદી સમજાયા નથી. "આશરે , સ્વાદાનુસાર અને પ્રમાણસર" .કોઈ વાનગીમાં  આશરે મસાલા   નાંખીએ તો એ પ્રમાણસર અને સ્વાદાનુસાર હોય? ભલભલા રસોઈવિશેષજ્ઞો ટીવી શોમાં આવીને ગમ્મે તે કહે પણ એમને ય આ ત્રણ શબ્દોનો પાકો અર્થ ખબર નહીં હોય.અમે બધું પેલી ચિબાવલી એન્કર ગુજરાતી કમ ઈંગલીશ જ્યાદા ભાષામાં લિસ્ટ બોલે એ પ્રમાણે મુખ્ય શાકભાજી કે ઈન્ગ્રેડિયન્ટ્સ   તેલ રાઈ હળદર મરચું ભેગું કરીને રાખીએ પણ જેવા  રસોઈનિષ્ણાત "સ્વાદાનુસાર"  બોલે કે બધું વ્યર્થ. ને હાથ સીધો એગ્ઝોસ્ટ ફેનની સ્વીચ પર. એપ્રનથી પરસેવો લુછતા લુછતા "જય ભોલે" બોલીને મસાલો કરી દેવાનો. આ છે અમારા રસોઈના પ્રયોગો. હવે તમે જ કહો, આવું અમે રોનકને કેવી રીતે કહી શકીએ?
 
ખોંખારો :રસોઈમાં રસ હોય તો એ કલા છે ને રસ ન હોય તો કડાકુટ .